FG: “Je bent nu met pensioen … Mensen kijken dan nogal eens terug op hun leven … Jij ook? En hoe is je terugblik? Persoon: … … … “Ik had er niet moeten zijn” …

P3 vertelt iets wat hij heeft meegemaakt of gedaan.
G(espreks)l(eider): Bij mij thuis vertelde je vorige week heel wat meer …
P3: Ja, maar ik wil voor de anderen geen trigger zijn van negatieve emoties.
Gl: Dit klinkt mooi, maar is het eigenlijk zo dat je jezelf wil beschermen tegen je eigen emoties …?
P3: … … … Dat is eigenlijk wel zo … Ik zou me dan gaan schamen ….

In een individueel contact met dezelfde P3:
Gl: Weet je al wat je zondag gaat vertellen in de groep?
P2: In elk geval geen emoties … Ik vertel wel iets dat ik in de week ervoor gedaan heb …

Gl: Je bent niet zo’n vlotte prater, maar je zit nu wel heel lang kennelijk zelf even na te denken … Mogen we je gedachten vernemen?
P3 barst in huilen uit, slaat met zijn vuisten op de leuning van de bank en schreeuwt het uit: “DIE ROTZOOI!!!!!”
Gl: Mogen we begrijpen wát er dan zo rot is …?
P3: DIE GEVOELENS! … Dat ik nou, na mijn pensioen, nog zit te kijken naar kinderfilms …
De groep praat erover door, de man hervindt zijn rust en bedankt de groep voor het begrip.
Opmerkelijk genoeg haalt dezelfde man in de zitting een maand erna een papiertje tevoorschijn waarop hij de leuke (kinder)films met kinder-acteurs én de leuke zangertjes van de kinderkoren heeft genoteerd. Zijn gezicht straalt nu vreugde en tevredenheid uit. Er is een stap gezet op de weg van zelfacceptatie.

In een andere groepszitting barst een man ineens uit in een explosie, met woorden in zijn oorspronkelijke taal: “Those emotions!!! Destructive … disturbing … awfull … desastrous!!!”
Desgevraagd: wat dan precies: op luide toon met veel gebaren: “Being a MAP (Minor Attracted Person)!!! A desaster … My decision to be a teacher … is the most wrongfull decision, the greatest mistake in my life …”
Gevraagd wat er dan zo desastrous was: met luide stem en gebaren: “I was a magnet for the boys … and the boys were a magnet for me … I still am obsessed with boys in shorts … … … I myself, I am still a school boy …”
De man barst in een combinatie van huilen en woede uit … staat op, loopt weg, loopt een rondje om het gebouw en komt weer terug … met “Excuse me for my emotional explosion …” De groep reageert adequaat met begrip, empathie en compassie …

Het derde woord hebben wij, coördinatoren, onlangs toegevoegd aan onze kernbegrippen, na het lezen van “Compassie als de kern van de therapie voor daders van seksueel misbruik - Hocken, Kerensa, & Taylor Jon” – Zie de literatuurlijst.
De auteurs stellen dat de gebruikelijke terugvalpreventie-methodiek voor sommige mensen soms kan werken, maar dat deze vooral het gevoel van schaamte oproept, wat zij beschrijven als een destructief gevoel. Je hoeft je niet te schamen voor wat het brein je aandoet, wel kun je jezelf verantwoordelijk stellen voor eenmaal aangerichte schade. Er komt dan schuldgevoel op, wat kan aanzetten tot beter handelen.

Andere basisregels zijn 'Niet oordelen' en 'Geen ongevraagde adviezen geven'.

Kernbegrippen bij het proces van deze zoekweg zijn:

(1) Herkenning van de gevoelens als feit.

(2) Erkenning hiervan als eigen.

(3) Dit onder ogen zien, niet (meer) ontkennen, maar overdenken, analyseren, bespreken.

(4) Begrijpen, begrijpelijk maken, éérst voor jezelf: zelfcompassie bereiken. Vooraf hieraan gaat: compassie van anderen ervaren.

(5) Vormgeven: een manier van leven vinden die legaal, sociaal, en hopelijk ook een beetje gelukkig is.

Merk hierbij op dat het zelf-acceptatieproces momenten vraagt van rationeel denken, maar dat het proces zelf op gang komt met gevoelens, ook van schaamte, en emoties, die zelfs een emotionele explosie kunnen inzetten, kennelijk na het vele jaren verbergen en/of ontkennen van deze verborgen emoties. Om ze eindelijk in een veilige omgeving te kunnen uiten in een groep die ze begrijpt, dat lucht de mensen op; ze bedanken de groep en/of de gesprekspartner ervoor – en kunnen verder.

Fase 6b: De hindernisbaan van de nevenproblematiek

Let wel: een 'helpend groepsklimaat' verloopt, bij voorkeur zelfs, niet 'rustig, glad, overzichtelijk en rationeel'; nee, er kunnen sterke emoties loskomen en geuit worden, en dus niet alleen positieve emoties ... juist ook emoties waarbij angst, schaamte of schuldgevoel zich opnieuw melden. Het kunnen namelijk oude, diep gewortelde en destijds verdrongen emoties zijn, die, nu de persoon volwassen is én een in de groep veilige omgeving heeft, los kunnen komen.
Waar dit gebeurde, wisten beide groepen hier goed mee om te gaan en werden de groepsgenoten daarna bedankt. Het 'loskomen' van die oude emoties kan in individuele contacten worden voorbereid; deze worden vaak veiliger bevonden dan de groepscontacten.

Intussen kan er best neven-problematiek zijn, al dan niet samenhangend met de genoemde gevoelens. Ik noem:

• Mogelijk wel samenhangend:
  isolement, somberheid, depressie, moeite met ‘het stigma’, dus ‘het masker’, ‘het geheim’, ‘het dubbel-leven’; soms ook juridische problemen en buurtproblemen. Bij dit type problemen kan de groep doorgaans goed behulpzaam zijn.
• Al dan niet samenhangend:
  suïcidaliteit, autisme, bipolariteit, psychosen, borderline, verslavingen, vroege hechtingsproblematiek en/of latere onthechtingsproblematiek, relatieproblematiek in gezin of partnerschap en heel veel angsten.
  Dit type problemen verhuist dan beter naar de individuele contacten. Ik zadel de groep liever niet op met iets als “Ik ben nu bang dat ik mijn vierde psychose krijg.”

Deze nevenproblematiek verdient wel serieuze aandacht. Wat op je weg als hulpverlener kan komen is namelijk dat ‘het probleem pedofilie’ een deken is die een onderliggende problematiek bedekt, bijvoorbeeld oude hechtingsproblematiek of (sporen van) oude trauma’s die de mentale ontwikkeling hebben gestagneerd of vertraagd… “I am still a school boy” …

Aan deze vormen van hulpverlening zitten ook grenzen. Probeer maar niet die 'pedofilie' er uit te krijgen, dat gaat niet lukken. Zo zijn er meer problemen die te diep in de persoon zitten en die zich niet laten veranderen. Denk aan autisme, maar ook aan - ik citeer - "een diep geworteld wantrouwen tegen alles en iedereen", vermoedelijk diep geworteld door een vroege onveilige hechting. Ook permanente hevige angsten zijn moeilijk te verhelpen. Het gaat dan om 'leren leven met'.

Fase 7: Gaandeweg zelfacceptatie

Ook hier zijn sub-fasen en verschillende manieren van voelen, denken en doen in te onderscheiden. Vaak verschijnt als eerste: “Het is mijn lot nu eenmaal.” En lot komt van buiten en is onontkoombaar. Het kan de vorm aannemen van “Hier ben ik mee geboren of volgens anderen: geschapen.”

Zelf zie ik dit “ermee geboren”, dus “al in de baarmoeder aanwezig” als niet bewijsbaar en niet geloofwaardig. Ik zie, met bijvoorbeeld de auteurs van het stuk over “Compassie als kern …”, dat ‘het pedofiele gevoel’ zich ontwikkelt in de loop van de ervaringen in het leven. Het brein houdt die gevoelens vast, zeker als er een geluk-hormoon bij komt kijken ... of een stress hormoon … Het brein doet dit vrijwel automatisch, dus je hoeft je er niet voor te schamen; het gebeurt gewoon. Ik voeg er dan aan toe: én de keuzen die je dan zelf maakt hoe hier mee om te gaan. Voor het ontstaan van de gevoelens draag je geen verantwoordelijkheid, wel voor de keuzen die je zelf maakt hoe daarmee om te gaan. Denk aan de hierboven genoemde man die ervoor koos om niet met kinderen te gaan werken, contra mijn keuze om dit nu juist wel te doen.

Wat we dan vaak horen is een tweedelige boodschap: (1) Voor mijzelf aanvaard ik mijn gevoelens nu wel, maar (2) ik weet dat de samenleving hier anders over denkt en dat ik in die samenleving moet zien te leven.

Fase 8: een manier van leven vinden

De diversiteit van stijlen van leven kan in de gespreksgroepen inspirerend zijn, want mogelijkheden en modellen aanreiken. Op je JON website is hiervoor de rubriek “21 leefstijlen” in zeven talen aangelegd op
< https://www.jorisoost.nl/leefstijlen/nederlands/stijlenframe_ned.htm >. Stijl 21 is: ontwikkel zelf je eigen stijl.

De P.S. fase 9: anderen helpen

Mogelijk kun je, als je de zelfacceptatie bereikt hebt en je manier van leven gevonden hebt en deelneemt aan een groep, je mede-groepsleden die nog op weg zijn op dit pad hiermee behulpzaam zijn: model zijn, empathisch luisteren, niet oordelen, compassie tonen.

De samenleving

De bredere samenleving heeft onmiskenbaar invloed op dit proces en de te maken keuzen. Al even onmiskenbaar is dat de samenleving hierin in de laatste decennia is veranderd. In de gesprekken wordt dit “de tijdgeest” genoemd, die dan schuldig is aan de problemen.

In een persoonlijke bijlage – zie de literatuurlijst - schets ik, nu 83 jaar, hoe de hazen liepen toen ik nog een tiener en een jonge twintiger was. Ja, er zijn grote verschillen met ‘de tijdgeest van nu’ …

Sleutelmomenten waren eerst het bezoek dat mv Densen-Gerber, Senaatslid in de VS, in 1984 bracht aan onze premier om deze te laten beloven dat hij de schandelijke gewoonte hier van kinderliefde en plaatjes daarvan zou gaan bestrijden. De premier beloofde het.
Volgde in de jaren ’90: Dutroux …
Volgde daarna: Robert M., die van het kinderdagverblijf.
Hierop volgde ‘de vier ogen regel’ (nooit alleen zijn met een kind) en de ‘glazen deuren regel’ voor de muziekscholen en de VOG (verklaring omtrent het gedrag) voor iedereen die met kinderen wilde werken, en soortgelijke regels voor de voetbaltrainers.
Volgde: het verbod van de Vereniging Martijn. Volgde: het stigma, door alle groepsleden herkend, genoemd en gevreesd, en dus wat genoemd werd ‘het dubbel-leven’: wees gerust leider van een knutselclub, voetbalteam of kinderkoor, maar verberg je gevoelens voor kinderen altijd, absoluut en blijvend: niemand mag ‘het’ weten. Ook dit loopt uiteen van ‘niemand, nooit’, via wat wij noemen “selectieve openheid” tot “zo open als maar mogelijk is”, in familie, gezin, woonstraat, buurt, kerk of koor.

Dit is dan nu “de tijdgeest” waarin de leden van onze groepen moeten zien te (over)leven – en de meesten lukt dit ook, en wel op zeer uiteenlopende manieren. Deze lopen uiteen van: activiteiten doen met kinderen, via ‘alleen onopvallend kijken’ tot het absoluut en resoluut vermijden van welk contact met elk kind dan ook. Het kijkgedrag loopt ook uiteen van ‘alleen nette TikTok of YouTube filmpjes’ maar niets downloaden, tot “Nu ja … best wel veel eigenlijk …” Een enkeling zelfs tot “heel veel, ja …”.

Zo zien we dus dat het bereiken van zelfacceptatie nog een lange weg kan zijn, met een cruciale rol voor de gevoelens en emoties, maar dat er daarna nog de rationele vraag ligt hoe de persoon daar dan, in déze samenleving, mee kiest te leven … zoals wij meestal zeggen: legaal, sociaal (geen isolement) en hopelijk ook een beetje gelukkig. Veel leden lukt dit ook; zij kunnen een model zijn voor nieuwe leden die nog onderweg zijn naar zelfacceptatie en het kiezen van een manier van leven die bij hen én bij de samenleving past.

Beschouwing

Hierboven is ook beschreven dat dit bij JORis goed kan gebeuren in de zelfhulpgroepen, goed aan te vullen of te vervangen door individuele contacten met behoud van een vleugje zelfhulp: ook ‘maatje’ zijn naast ‘coach’ of ‘therapeut’.

Dit brengt ons naar het punt: methodiek.

Een methodiek bestaat volgens mijn proefschrift uit

(1) een interpretatie van wat je ziet,

(2) de doelen die je stelt,

(3) de werkwijze die je volgt,

(4) de afloop daarvan en hoe je die interpreteert,

(5) de bevinding achteraf, van jezelf en van je cliënt,

(6) de inzichten die je al werkend hebt opgedaan, en

(7) de zoekweg die je verder gaat afleggen naar ‘beter methodisch handelen’.

Met een abstracte invulling van deze zeven elementen kun je handelwijzen en methodieken met elkaar vergelijken. Welnu, kennelijk verschilt de methodiek van de terugvalpreventiegroepen van De Waag met die van de individueel therapeuten van dezelfde Waag, vooral gezien het grote verschil tussen de bevinding achteraf van de cliënten: vaak negatief over de groepen, vaak positief over de individuele contacten. Reflectie op de methodiek is dus van cruciaal belang.

Juist dit is nu gaande bij dezelfde De Waag. Er zijn medewerkers begonnen te werken met een andere methodiek. Hun gespreksgroepen noemen zij zelf-acceptatie-groepen – heel anders dus dan de terugval-preventie-groepen. De nieuwe methodiek verschilt danig van de vorige methodiek … én bleek, zo bleek bij het analyseren en bespreken hiervan, goeddeels overeen te komen met de JORis methodiek. Enkele mensen die nu lid zijn van beide groepen, de JORis groepen én de nieuwe zelf-acceptatie-groepen, ervaren dit ook, en zij spreken nu positief over hun ervaringen in de laatstgenoemde groepen – én over hun ervaringen in de JORis zelfhulpgroep.

We mogen dan concluderen dat de kernbegrippen van de daar gevolgde narratieve zelfhulpmethodiek hun waarde en werkzaamheid hebben bewezen: begrip, empathie en compassie, met niet oordelen als belangrijke regel.

De literatuurlijst …

… is hier in een apart bestand weergegeven.