Het boek start met een voorwoord van psychiater-psycholoog dr. Nelleke Nicolai en daarna pakt Carolien de draad op. Ze start met de inleiding en neemt je dan mee in Oorlogskinderen, Te uwer eer en glorie, Overleven, Ontworteld, Ontwaken, Helder zicht, Vuile was naar Hol van de Leeuw en Voorbij de pijn.

Inleiding

“Er was eens … een tijd waarin we dachten dat alles goed was. In sprookjes en mythen gebeurden nare dingen, lieve kindertjes werden door eigen ouders vermoord, opgegeten door boze wolven of verbannen naar vreselijke oorden, maar in het echte leven gebeurden zulke zaken niet. Op een paar excessen na waren kinderen veilig bij hun ouders, geloofden we, en vaders en moeders wilden niets dan goeds voor hun kroost. Hoelang weten we al dat in het echte leven tussen ouders en kinderen regelmatig dingen gebeuren die vreselijker zijn dan de vreselijkste sprookjes? …

Kinderen die opgroeien in privéoorlogsgebied durven hun eigen dagelijkse, beroerde situatie meestal niet onder ogen te zien. Ze hebben de illusie van liefde nodig om bestaansrecht te voelen. Ze proberen te overleven en hanteren daarbij allerlei overlevingsstrategieën, maar niet zelden ontdekken ze op oudere leeftijd een beerput onder hun broze bestaan, vol met oude, onverteerde lijken. Die lijken dwalen als nimmer rustende geesten door hun leven en ondermijnen het. Ze vertellen een vreselijk verhaal van machteloosheid, angst, vernedering en ontmenselijking. {p 11}

Spoken verdwijnen nooit voorgoed door ze weg te jagen, maar juist door er licht op te werpen. Dan verdwijnen ze als sneeuw voor de zon.

In mijn werk als psychotherapeut kom ik regelmatig mensen tegen die als kind veel te veel te verduren kregen: mishandeling, (seksueel) misbruik, geestelijke vernedering, minachting, verwaarlozing. In veel gevallen waren ze slachtoffers en getuigen van het rampzalige huwelijk van hun ouders. Soms groeiden deze kinderen op in een ware hel en was er geen ontsnappen aan, maar het kan ook subtieler: ze mochten soms niet worden wie ze zelf in potentie en aanleg waren, maar moesten aan de behoeften van hun noodlijdende ouders voldoen. In vaktaal: ze werden narcistisch bezet.

‘Niemandskinderen:’ ze zijn niet van hun ouders, omdat hun ouders niet van hen konden houden; ze zijn niet van zichzelf. Omdat ze ook niet van zichzelf kunnen houden; en ze zijn niet van anderen, omdat ze zich vaak niet aan anderen kunnen binden. Velen vinden met of zonder hulp de weg (weer terug) naar Iemandsland, maar sommigen verdwalen en verzuipen voorgoed in Niemandsland ...

Het boek beschrijft wat er onder een traumatische of onveilige jeugd moet worden verstaan, welke schade er kan ontstaan, hoe deze kinderen in de zoektocht naar hun eigen identiteit kunnen verdwalen in het leven, het moment van de ommekeer, hoe de traumatische gebeurtenis ‘ontwaakt’ en het verwerkingsproces daarna kan verlopen …

Niemandskinderen kunnen zichzelf erkennen en kunnen leren leven met die zware rugzak. Ze hoeven geen slachtoffer te blijven.” {p 12}

“Boosheid heb je nodig om slachtoffer af te worden en verontwaardiging heb je nodig om de wereld een beetje te verbeteren.” {p 13}

Oorlogskinderen

“Waar kun je nog heen wanneer je bij je eigen familie niet veilig bent?” vraagt Carolien zich af. Oorlogskinderen die ons in de media voorbijflitsen kennen we niet en willen we misschien ook niet kennen maar er zijn ook andere oorlogen. Kinderen die dagelijks getuige zijn van - en betrokken bij - een oorlog die in hun gezin woedt. {p 15} Niet (kunnen) houden van je kind is al onderwerp taboe - misschien wel het laatste taboe … Het is te beladen en te pijnlijk voor de ouders en ook het kind zal in eerste instantie niet graag erkennen dat het opgroeit bij liefdeloze ouders. {p 16}

Om een kind tot bloei te laten komen, heb je groene vingers nodig … Liefde, aandacht, toewijding, en verantwoordelijk gedrag zijn dan heel belangrijk … “Kinderen opvoeden vraagt veel liefde, geduld, wijsheid en zelfvertrouwen en vooral de overtuiging dat het kind zelf in potentie alles in zich heeft om een mooi en uniek mens te worden.” {p 23}

Te uwer eer en glorie

“Zo gebruikt en vernederd als Assepoester kunnen volwassen kinderen zich voelen wanneer ze ontdekken dat ze slechts of voornamelijk dienden om hun ouders op hun wenken te bedienen.” {p 25}

In ‘kindertjes voor het bloeden’ legt ze uit wat de gevolgen zijn: het kind niet zien in zijn eigenheid en die niet respecteren en het kind vormen naar het beeld dat zij er van hebben {p 27} en legt ze de rol van ‘het gevende kind’ uit en wat de impact daarvan is: narcistische bezetting; uitbuiting voor eigen gebruik maar ook dat het kind aan de verwachtingen van zijn ouders wil voldoen omdat een kind wil geven en wil helpen. {p 29}

Wanneer kinderen hun ouders moeten ‘dragen’ in plaats van andersom - parentificatie - dan betekent dat het kind de ouderrol vervult naar zijn ouder toe. {p 35} Carolien beschrijft veel voorbeelden zoals het ‘doe-het-zelfkind’ en elk voorbeeld wordt geïllustreerd met een persoonlijk verhaal van wat iemand meemaakte.

Het trieste, zo concludeert ze, is dat al die investeringen van die kinderen niet herkend en niet erkend worden door hun ouders ... {p 55}

Overleven

“Wanneer kinderen opgroeien in privéoorlogsgebied, dan raken ze ernstig beschadigd. Altijd en zonder uitzondering … alleen blijkt die schade soms pas jaren later. Op de eerste plaats kunnen deze kinderen zich niet veilig hechten, {p 56} vervolgens ontwikkelen ze allerlei strategieën om zich staande te houden {p 61} en zijn ze bezig met overleven.

Juist in de babytijd is het van belang dat een kind veiligheid, koestering, warmte en geborgenheid ervaart. Dan alleen kan het kind zich veilig hechten aan de ouders of verzorgers.”

‘Veilige hechting’ : wanneer een kind, in angstige situaties en bij vermoeidheid of ziekte geneigd is op adequate wijze de nabijheid van en het contact met zijn opvoeders te zoeken. {p 57} Als dat niet mogelijk is ontstaat er een zogenaamde onveilige hechtingsstijl, zoals dat bij veel Niemandskinderen is ...

“Elk verhaal dat woorden heeft gekregen en tot leven is gekomen, bevat een les, een moraal, een boodschap wellicht. Van het verstilde verhaal kon niets worden geleerd, behalve misschien iets negatiefs. Het vertelde verhaal kan zijn boodschap duidelijk maken. Het verhaal van vernedering en onmacht kan herzien worden en de momenten van kracht en doorzettingsvermogen en overlevingsdrang kunnen nu beter in beeld komen. Daarom is een verteld verhaal een totaal nieuw en ander verhaal dan het niet vertelde. Een nieuw verhaal met een nieuwe betekenis en een nieuwe moraal.” {p 138}

“Trauma’s verdwijnen door ze onder ogen te zien en door erover te vertellen. Door alles te vertellen aan een medemens die het allemaal wil weten, wil horen, wil meevoelen en mee wil helpen dragen. Daar word je weer mens van. Dat helpt om je menselijke waarde en menselijke waardigheid weer terug te vinden. Zo wordt een Niemand een Iemand. Mens word je alleen weer in contact met anderen … doordat de ander je zíét!” {p 143}

Er volgt nog veel meer wat zeker de moeite van het lezen waard is en absoluut interessant is, maar in deze recensie laat ik het hierbij en nodig ik je van harte uit om dit boek zelf te lezen.

[ Start ] [ Omhoog ]